Aftelserie 20 jun

Lowlove duikt in de aanloop naar Lowlands 2014 net als vorig jaar in de ontstaansgeschiedenis van liedjes die (vrijwel zeker) op het festival gespeeld gaan worden. In deze vierde aflevering van 2014: het verhaal achter ‘Papaoutai’ van Stromae.

Paul van Haver is een nogal onopvallende naam, eentje waar je makkelijk overheen leest. De kenner weet echter dat achter deze naam een meester van vermomming schuilgaat, waar je op dit moment juist niet omheen kunt: Stromae. De Belgische belofte van de geëngageerde dansmuziek, die voor de rode duivels hun WK-lijflied maakte (met hilarische clip) en waar ook de smaakmakers in de rest van Europa en zelfs de VS inmiddels graag de bladen over volschrijven.

Maar wie is deze ongrijpbare jongen precies? Nuchtere Belg met een Rwandees randje, mannelijke bravoure met een flinke portie vrouwelijke charme, jongen van de straat met de high fashion looks van een hedendaagse dandy, top 40-hitmachine met maatschappijkritische teksten: deze ‘maestro’ laat zich niet eenvoudig in een hokje proppen.

Who the hell is Stromae?

En dat is nu precies wat Paul van Haver zo intrigerend maakt. Zoals een artikel in de New Yorkse Time Out al kopte: “Who the hell is Stromae?“

De ster van Stromae is snel gerezen; vandaag staat hij voor het eerst in New York op de planken en volgende week speelt hij al op Glastonbury. Toch verscheen hij pas in 2010 ten tonele met de megahit ‘Alors On Danse’, die in meer dan twintig landen op de eerste plaats kwam te staan en later zelfs door Kanye West in de remix ging.

Best opmerkelijk voor een mistroostig crisislied over het wegdansen van je problemen, maar daar hebben we gelijk de kern van de Stromae-formule te pakken. Hij weet als geen ander de zorgen en problemen van deze generatie te verpakken in meeslepende dansmuziek, waardoor je pas na verloop van tijd doorhebt dat je staat te swingen op een lied over de sleur van het dagelijks leven (‘Alors On Danse’), de valkuilen van man-vrouw stereotypes (‘Tous Les Mêmes’) of het opgroeien zonder vader, waar het nummer ‘Papaoutai’ over gaat.

Meet the Morrissey of the eurozone

Dankzij deze a-typische aanpak en zijn multiculturele uitstraling krijgt Stromae in de pers regelmatig de typering van ‘stem van de Europese jeugd’ toegedicht. The Guardian noemt hem bijvoorbeeld European youth’s favourite misery muse en betitelt zijn muziek als mournful Euro disco.

Stromae zelf is er bescheiden onder en ziet zijn muziek simpelweg als een uitlaatklep voor de sombere kant van het leven. Hij vindt het moeilijk om daar over te praten, maar kan dat wel vertalen in zijn muziek. Erop los dansen is immers beter dan er een potje over gaan zitten janken, aldus Van Haver.

Hij is naar eigen zeggen niet geïnteresseerd in persoonlijke roem of rapclichés. Dat laatste blijkt duidelijk uit de manier waarop hij zijn androgyne uiterlijk op uitdagende wijze benut door bijvoorbeeld in ‘Tous Les Memes’ zowel de rol van de vrouw als de man te vertolken, iets dat in de macho rapwereld nogal uit de toon valt. Maar Van Haver wil graag de verhalen van anderen uitbeelden. Deze rol van verteller schurkt ook dicht tegen de traditie van collega-Belg Jacques Brel aan, een vergelijking die Van Haver vaak te horen krijgt en beaamt als grote invloed.

Papaoutai

Door de manier waarop Van Haver feilloos andermans verhaal interpreteert, begin je je af te vragen wat zijn eigen verhaal is. Wat gaat er schuil achter het larger than life-karakter Stromae? Alhoewel hij daar liever niet mee op de voorgrond treedt, biedt ‘Papaoutai’ ons een mooi inkijkje.

Het nummer vergt geen hoogdravende analyse om het te kunnen begrijpen, het is een simpele hartekreet waarvan de titel alles blootgeeft: Papa, waar ben je? De hoofdpersoon van het liedje groeit op zonder vader en worstelt daarmee. Letterlijk uit het leven van Van Haver gegrepen.

Hij, zijn zus en vier broers groeien op in een buitenwijk van Brussel met hun Vlaamse moeder, die ze Franstalig opvoedt en de Congolese rumba en salsamuziek speelt waar hij later op terug zal grijpen. Over zijn afwezige vader, een Rwandese architect, wordt thuis niet veel gesproken. Van Haver ziet hem naar eigen zeggen slechts een dozijn keren gedurende zijn jeugd. Als hij 9 is, komt hij erachter dat zijn vader is omgekomen in de genocide in Rwanda. Van Haver zegt daarover: “Ja het was zwaar, maar vooral omdat ik me besefte dat ik hem dus nooit echt zou leren kennen. Het is in feite rouw om de tijd die je nooit meer kunt inhalen.”

Personne sait comment on fait des papas

In het nummer hoor je de wanhoop en woede terug van een zoon die zijn vader mist, maar Van Haver geeft aan dat het niet alleen gaat om zijn verhaal.

“Ik denk dat veel mensen hun vaders de schuld geven dat ze niet goed genoeg waren tijdens hun opvoeding. Dat kan een excuus worden om niet je eigen problemen onder ogen te zien. Eerst was het nummer nog veel bozer, als een kwade puber zich afreageert op zijn vader die hij de ergste in de wereld vindt. Als je ouder wordt realiseer je je dat hij slechts zijn best deed. Hij deed wat hij kon en dat zal jij uiteindelijk ook doen. Voordat je kwaad wordt kun je beter proberen ook je best te doen en dan kun je daar het gesprek over aangaan.”

Van Haver verwoordt het mooi in de kernzin van het nummer:

“Iedereen weet hoe je kinderen kan maken, maar niemand weet hoe je een vader wordt.”

Stromae is in korte tijd ook een heel visueel herkenbaar merk geworden. Van Haver’s unieke stijl houdt het midden tussen Engelse dandy met getailleerde overhemden, hoge sokken en vlinderdasjes enerzijds en Afrikaanse invloeden met fel gekleurde geometrische patronen anderzijds. Dat imago is tot in de puntjes uitgekiend in samenwerking met vormgevers en stylisten (onder wie zijn vriendin Coralie Barbier).

Het oog wil ook wat

Dat hij zich goed bewust is van de impact die beeld kan hebben blijkt uit alles rond de vormgeving van Stromae. Van zijn eigen kledingmerk Mosaert en zijn podiumpresentatie tot de krachtige videoclips: het is een zorgvuldig gecoördineerd geheel. Van Haver zegt dat hij bij het schrijven van een nummer al denkt in beelden, iets dat hij mogelijk overhield aan zijn studie aan de filmacademie in Brussel.

De clip van Papaoutai is wellicht aan te merken als het visuele hoogtepunt van zijn producties tot nu toe. In de video speelt Van Haver zelf de rol van de afwezige vader, in de vorm van een levenloze mannequin. Zijn kleine zoon neemt hem op sleeptouw en zingt het nummer als het ware naar hem toe, in een poging hem tot leven te brengen. Van Haver is zelf fan van het slot van de clip: “Ik hou van het einde, wanneer mijn zoon net zo wordt als ik. Het is misschien geen happy ending, maar er is niets mooiers dan een zoon die wordt zoals zijn vader. Zo is het leven.”

Tekst Papaoutai

Zeg me waar hij vandaan komt
Dan weet ik waar ik heen moet
Mama zegt: als we goed zoeken
Vinden we altijd

Hij is nooit ver weg, zegt ze
Hij moet vaak werken
Mama zegt: werken is goed
Beter dan in slecht gezelschap zijn
Toch?

Waar is je vader?
Zeg me waar is je vader!
Zonder dat je hem spreekt
Weet hij wat niet mag
Verdomde papa
Zeg me waar je verstopt zit
Dat moet…
Ik heb al zeker duizend keer
mijn vingers geteld
He!

Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?

Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?

Of we er in geloven of niet
Er komt een dag dan geloven we er niet meer in
Op een dag zijn we allemaal papa
Op een dag zijn we verdwenen

Worden we verafschuwd?
Worden we bewonderd?
Verwekkers of geniën
Zeg ons wie baart
de onverantwoordelijken?

Zeg ons wie
Iedereen weet
hoe je baby’s maakt
Maar niemand weer
hoe je papa’s maakt
Meneer de betweter
heeft het geërfd, zo is het

Moet je op je duim zuigen ofzo?
Zeg ons waar hij verstopt is
Dat moet…
We hebben al duizend keer
onze vingers opgegeten
He!

Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?

Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?

Waar is je vader?
Zeg me waar is je vader!
Zonder dat je hem spreekt
Weet hij wat niet mag
Verdomde papa
Zeg me waar je verstopt zit
Dat moet…
Ik heb al zeker duizend keer
mijn vingers geteld
He!

Waar is je vader?
Zeg me waar is je vader!
Zonder dat je hem spreekt
Weet hij wat niet mag
Verdomde papa
Zeg me waar je verstopt zit
Dat moet…
Ik heb al zeker duizend keer
mijn vingers geteld
He!

Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?

Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?
Waar ben je, papa waar ben je?

Illustratie: Anne Steenbergen