Aftelserie 2 aug

Lowlove duikt in de aanloop naar Lowlands 2013 in de ontstaansgeschiedenis van liedjes die dit jaar (vrijwel zeker) op het festival gespeeld gaan worden. In deze zevende aflevering: de geschiedenis van ‘Ulysses’ van Franz Ferdinand.

In de ochtend van zondag 28 juni 1914, rond kwart voor elf, rijdt een zwarte, open auto in Sarajevo de verkeerde straat in. In de auto zit een norse, vijftigjarige man met een grote, krullende snor. Daarnaast zijn vrouw. Ze zijn net in het ziekenhuis geweest en willen naar het paleis, maar staan nu stil in de straat nadat hun chauffeur de verkeerde weg in is geslagen. Een negentienjarige jongen ziet de auto langzaam achteruit rijden – en hij ziet wie erin zitten. Hij besluit dat dit de kans is die hij moet grijpen. Hij loopt naar de auto en schiet de man en de vrouw dood. Het is het begin van de Eerste Wereldoorlog.

Is dat het verhaal achter ‘Ulysses’? Nee. Het is, laten we zeggen, de proloog, getiteld: De Bandnaam. De jongen met het pistool was Gavrilo Princip van de nationalistische groepering De Zwarte Hand, een geheim genootschap dat wilde dat Bosnië weer bevrijd werd nadat het in 1908 door Oostenrijk-Hongarije was geannexeerd. En de man in de auto was de Oostenrijkse troonopvolger en aartshertog. Zijn naam: Franz Ferdinand.

Vier Schotse bandleden, dan nog zonder goede bandnaam, hebben het over hem als ze in 2001 naar een paardenrace kijken, waarbij een van de paarden Arch Duke heet. Ze praten over aartshertogen en komen zo bij Franz Ferdinand. Een man bij wie de wereldgeschiedenis een draai nam – dat bevalt ze wel, als naam. Bovendien: het klinkt goed, het allitereert. Eigenlijk is dat belangrijker, zegt bassist Bob Hardy later:

“Ik wil niet al te intellectueel doen met die naam. Het moet gewoon goed klinken, net als muziek.”

En drummer Paul Thomson in 2004:

“Als we populair worden, denken mensen bij de naam misschien eerder aan ons dan aan de aartshertog. Dat zou ik leuk vinden.”

Dat lukt, als we Google mogen geloven. De Wikipedia-pagina van de band staat hoger in de zoekresultaten dan die van de aartshertog. En het zelfgetitelde debuutalbum is een enorme hit onder zowel het publiek als de criticasters. Singles ‘Take Me Out’, ‘Dark of the Matinée’, ‘Michael’ en ‘This Fire’ worden grote hits en zelfs Snoop Dogg zegt dat hij wil samenwerken met ‘die gasten die tada-dadadadada, tada-dadadadada, take me out! zingen’.

We springen vijf jaar vooruit. Het derde album van het viertal, Tonight: Franz Ferdinand, verschijnt. Een conceptalbum, dat volgens voorman Alex Kapranos bedoeld is voor de avond en de nacht:

“Het gaat over de verschillende elementen van een avond stappen, van het jezelf opladen tot op de dansvloer staan, van uit je dak gaan tot jezelf in slaap wiegen aan het eind. De titel slaat op het gevoel dat er iets groots gaat gebeuren.”

Hoe past ‘Ulysses’, de opener en eerste single van Tonight, daarin? Het eerste antwoord vinden we in de clip, waarin Kapranos ‘s avonds in dansschoentjes over straat loopt, en in de tekst:

Well I sit and hear sentimental footsteps
Then a voice say ‘Hi’ so
so what you got, what you got this time?
C’mon, let’s get high

Duidelijk. Op weg naar een avond uit, om de verveling in te ruilen voor een spannende nacht.

Maar waar komt die titel dan vandaan?

Ulysses (of Ulixes) is de Latijnse naam van Odysseus, een figuur uit de Griekse mythologie en hoofdpersoon uit de Odysee, een episch dichtwerk van Homerus uit 800 voor Christus. Maar het is ook de titel van een in 1922 verschenen boek van James Joyce, inmiddels uitgegroeid tot een regelrechte klassieker (maar volgens veel lijstjes ook een van de meest niet-uitgelezen boeken ter wereld). Ulysses vertelt het verhaal van één vreemde dag in het leven van Leopold Bloom, die door Joyce wordt gebruikt als personificatie van Odysseus. (Saillant detail: Joyce begon aan Ulysses in 1914, het jaar van de moord op Franz Ferdinand.)

Voor Kapranos speelde het toeval een grote rol in hoe zijn liedje met het boek van Joyce en het dichtwerk van Homerus samenviel. Bij het schrijven van nummers vernoemde hij audio-opnames vaak naar het eerste wat hij om zich heen zag. Stukjes melodie met de naam ‘Lamp shade’ (lampenkap) en ‘Rug’ (tapijt) had hij al. Dit keer viel zijn oog op een exemplaar van het boek, dat bij hem thuis lag.

“Dat deed me denken aan de Odyssee van Homerus. Hoe oud is dat verhaal? Vierduizend jaar? En het is nog steeds relevant.”

Het werk van Homerus gaat over een tien jaar durende reis van Odysseus. Kapranos, zoon van een Griekse vader, zegt:

“Als kind vond ik dat verhaal geweldig – over een man die verdwaald is en denkt dat hij nooit meer thuiskomt. In plaats van daar over in te zitten, omhelst hij het en zegt hij: ‘Wow, ik ben verdwaald, maar dit is ook een avontuur’.”

En dat paste dan weer bij zijn nummer over een eindeloze avond uit:

Then suddenly you know
You’re never going home
You’re never
You’re never
You’re never going home

‘Ulysses’ werd anderhalf jaar voordat het op single verscheen voor het eerst gespeeld door Franz Ferdinand, op een festival in Glasgow. Sindsdien heeft het vrijwel altijd op de setlist gestaan bij grote optredens. We durven onze handen er dus wel voor in het vuur te steken, dat het ook op Lowlands langskomt. Een echo van Griekse mythologie en literatuurgeschiedenis, maar ook een simpel, dansbaar liedje over uitgaan. C’mon, let’s get high…

Illustratie: Anne Steenbergen