Aftelserie 25 jul

Lowlove duikt in de aanloop naar Lowlands 2014 net als vorig jaar in de ontstaansgeschiedenis van liedjes die (vrijwel zeker) op het festival gespeeld gaan worden. In deze achtste aflevering van 2014: het verhaal achter ‘Glory Box’ van Portishead.

Vorig jaar maakte een Amerikaanse krant een lijstje met tien liedjes om de zin in seks mee op te wekken: de fore-playlist. Daarop de gebruikelijke titels: ‘Let’s Get It On’ van Marvin Gaye, ‘Je T’aime Moi Non Plus’ van Serge Gainsbourg en Jane Birkin. ‘Untitled’ van D’Angelo, uiteraard. ‘Kiss’ van Prince. Een no-brainer.

Als laatste op het lijstje: ‘Glory Box’ van Portishead.

Een wat minder logische keuze, die single van de uit Bristol afkomstige triphopband die in 1994 met Dummy debuteerde. Natuurlijk, de sfeer is mysterieus en melancholisch, en de prachtige stem van Beth Gibbons glijdt sensueel langs de melodie. En dan die tekst, vanuit het perspectief van een vrouw die geen ingewikkelde spelletjes meer wil spelen. Zij is er, hij is er. Dat zou voldoende moeten zijn.

Give me a reason to love you
Give me a reason to be a woman
I just want to be a woman

Toch is ‘Glory Box’ (de titel wijst op de Australische term voor een kist waar een vrouw kleren en andere dingen in bewaart voor tijdens haar bruiloft) tegelijkertijd een wanhopige roep om meer begrip. Het lijkt daarom óók een aanklacht te zijn van een vrouw die op het punt staat de relatie te verbreken.

I’m so tired, of playing
Playing with this bow and arrow
Gonna give my heart away
Leave it to the other girls to play

Gibbons zingt met “een zekere afstandelijkheid”, schreef NRC Handelsblad destijds in een (overigens jubelende) recensie van Dummy. “En ook de instrumentatie heeft een gedistantieerde, want berekende teneur.”

Misschien toch geen nummer om de liefde op te bedrijven, zo bekeken.

Portishead werd in 1991 samengebracht door Geoff Barrow, multi-instrumentalist en producer. Hij was pas negentien jaar oud en luisterde vooral naar hiphop. De kracht van het trio bleek al snel te zitten in de verschillende karakters, leeftijden en muzikale achtergronden die erin samenkwamen: Gitarist Adrian Utley was al halverwege de dertig en into jazz en R&B. Beth Gibbons was een verlegen 26-jarige singer-songwriter.

Toen Dummy in ‘94 verscheen, was het vrijwel direct een wereldwijd succes. Het album won de prestigieuze Mercury Prize en zette begin jaren negentig samen met Maxinquaye van Tricky en Blue Lines van Massive Attack de Britse stad Bristol op de kaart als thuishaven van de triphop – zoals met de merseybeat gebeurde in het Liverpool van de jaren zestig.

Hoe dat allemaal terugsloeg op Gibbons, of hoe ze daar nu over denkt? We weten het niet. Ze geeft zelden interviews. Er is een opname van een radiointerview uit 1994, waar ze bij toeval belandde omdat Barrow het zou doen maar op het laatste moment ziek werd. “Who wants to hear me talk?”, vroeg ze zich toen hardop af. “I’m boring as fuck, I have nothing interesting.”

Maar wat er achter de teksten schuilgaat – en in het bijzonder achter de tekst van ‘Glory Box’, die zo duidelijk vanuit het vrouwelijk perspectief geschreven is – blijft daarmee een mysterie. We weten dat er een sample wordt gebruikt van een nummer van Isaac Hayes, we kennen de clip waarin – Gibbons uitgezonderd – alle mannen een vrouw spelen en alle vrouwen een man. We denken iemand te horen die bereid is haar relatie aan het randje van de afgrond te zetten. Maar we weten het niet.

Als het aan Gibbons ligt, hoeft dat ook niet. In 1995 sprak ze met het Nederlandse muziekblad OOR over de periode vóór Portishead, waarin ze vaak voor niet-bestaande woorden koos, zodat die de emotie niet in de weg zouden zitten.

De band dacht er na Dummy over om de teksten voortaan af te drukken in het boekje, maar zelfs daar had Gibbons haar bedenkingen bij. “Dan gaan ze een eigen leven leiden, en ik vind eigenlijk dat de muziek van Portishead één geheel moet blijven, waarbij de teksten op de tweede plaats komen.”

En dus blijft het bij de interpretatie van anderen. Wat vrijwel zeker lijkt, is dat het de zinnen zijn van een vrouw die de complexiteit van de liefde, en de verschillen tussen de seksen, zat is (zie ook de clip). Maar is dat omdat ze ervandoor wil, of had die Amerikaanse krant toch gelijk en dient het als inleiding voor ongecompliceerde seks?

For I’ve been a temptress too long
Just give me a reason to love you
Give me a reason to be

Op Lowlands komt ‘Glory Box’ vrijwel zeker langs: het is nog altijd de grootste hit van de band en staat (volgens setlist.fm) het vaakst van alle nummers op het programma bij optredens. Des te opmerkelijker is het dat Barrow ooit zei dat ze het eerst helemaal niet als single wilden. “Het voelde te commercieel aan. Prima als onderdeel van een geheel, maar niet als op zich staande track. Als we het live spelen, voelt het soms alsof we aapjes zijn die een trucje staan te doen.”

Het kwam tot een meningsverschil met de platenmaatschappij – en uiteindelijk dolven de bandleden het onderspit. Het werd tóch een single. Barrow: “Maar we hebben er wel huizen van gekocht.”

Illustratie: Anne Steenbergen