Aftelserie 6 jun

Lowlove duikt in de aanloop naar Lowlands 2014 net als vorig jaar in de ontstaansgeschiedenis van liedjes die (vrijwel zeker) op het festival gespeeld gaan worden. In deze eerste aflevering van 2014: het verhaal achter ‘Tightrope’ van Janelle Monáe.

In 2007 gooit de tot dan toe onbekende zangeres Janelle Monáe hoge ogen met haar in eigen beheer uitgebrachte ep Metropolis: Suit I (The Chase). De Amerikaanse muzikante vertelt op het conceptuele mini-album het verhaal van haar alter ego Cindi Mayweather, een androïde afkomstig uit de dystopische stad Metropolis, die omstreeks het jaar 2700 is gekloond met genetisch materiaal van Monáe.

Cindi wordt verliefd op Anthony Greendown, een mens van vlees en bloed. Dit is echter verboden in Metropolis en dus wordt ze door een Droid Council veroordeeld tot demontage en wordt ze opgejaagd door premiejagers. Monáe maakt dit zelf niet mee, aangezien zij al weer terug naar het heden gestuurd is. Het blijkt het begin van een zevendelige saga, die leest als een jongensboek en luistert als een evergreen.

Concept

Met de verhaallijn en thematiek van Metropolis: Suite 1 (The Chase) borduurt Monáe voort op het Afrofuturisme, een culturele en kunstzinnige stroming die de geschiedenis van de verspreiding van ’het Afrikaanse volk’ over de aarde opnieuw vertelt aan de hand van science fiction-achtige verhaallijnen. Visueel worden deze verhalen dikwijls aangekleed met beeldelementen uit het oude Egypte, iets dat we bij Monáe later ook terug zullen zien komen.

Jazzmuzikant Sun Ra is een van de eerste muzikanten die dit gedachtengoed verwerkt in zijn muziek. De muzikale tak wordt in de jaren zeventig bij een groter publiek bekend door de P-funk van George Clinton’s Parliament en Funkadelic. Andere artiesten die flirten met dit gedachtengoed zijn Miles Davis, Afrika Bambaataa, Jeff Mills, Tricky en SBSTRKT.

Monáe mengt deze invloeden uit het Afrofuturisme bovendien met een aantal iconische science fiction-films, zoals Bladerunner, I Robot, The Terminator, The Matrix en natuurlijk de moeder der toekomstfilms en naamgever van Cindi’s saga: Metropolis van Fritz Lang uit 1927. Het eindresultaat klinkt als een symbiotische en vooral dansbare mix van pop, funk, hiphop en orkestrale musicalmuziek.

The New Other

Op haar debuutalbum The ArchAndroid (deel 2 en 3 in de Metropolis-saga) krijgt het verhaal van androïde #57821 een nieuwe wending. Cindi Mayweather blijkt de ArchAndroid te zijn, een Messiaanse figuur, vergelijkbaar met Neo uit The Matrix. Ze is in het bezit gekomen van de ArchAndroid kroon, een magisch hoofddeksel dat ontworpen is door de half-elf Zoman Ignatius, aldus het officiële artwork van het album.

Het sieraad, dat ook op de albumhoes van The ArchAndroid pronkt, lijkt qua vormgeving gebaseerd op de officiële filmposter van Fritz Lang’s Metropolis (en heeft bovendien veel weg van de beroemde buste van Nefertiti, de mythisch mooie Egyptische Koningin, die later ook nog in de songtekst van Monáe’s nummer Q.U.E.E.N. langskomt).

Cindi wordt terug in de tijd gestuurd om de inwoners van Metropolis te redden van The Great Divide, een geheime organisatie die tijdreizen gebruikt om vrijheid en liefde in te onderdrukken. Klinkt bekend toch?

Wikipedia leert ons dat singulariteit het tijdstip is waarop de eerste kunstmatige intelligenties of posthumans (verbeterde mensen met een opgevoerde intelligentie) hun verdere ontwikkeling in eigen hand nemen en zichzelf zo snel gaan ‘verbeteren’ dat de wereld kort daarop eveneens onbegrijpelijk wordt voor hedendaagse mensen.

Monáe die stellig gelooft in zo’n aanstaande (technische) singulariteit, ziet androïdes (of posthumans) als The New Other, een nieuwe minderheid die in de toekomst opnieuw gediscrimineerd zal worden. Ze zet dit idee daarnaast in als parabel voor discriminatie jegens alle minderheidsgroepen, iets waarmee zij als donkere vrouw, die opgroeit in een arm arbeidersgezin in het zuiden van Amerika, de nodige ervaring heeft gehad.

Tightrope

Geïnspireerd door het epigram “Mittler Zwischen Hirn Und Händen Muss Das Herz Sein” uit de originele Metropolis-film van Fritz Lang heeft Monáe met Cindi Mayweather ‘een bemiddelaar tussen het hoofd en de handen willen creëren’. Tussen mens en androïde dus. Of tussen man en vrouw, rijk en arm, blank en zwart of gay en straight. Het is maar hoe je verhaal wil lezen.

En dat is precies waar het nummer ‘Tightrope’, de eerste single van het album The ArchAndroid, over gaat. In interviews verklaart Monáe dat zij en haar ontdekker Big Boi (van Outkast) met het nummer een handleiding voor de onderdrukten hebben willen schrijven. Je moet je niet van de wijs laten brengen door mensen die je ervan proberen weerhouden jezelf te zijn en je dromen na te jagen, aldus de zangeres. Het gaat over het bewaken van de balans in je leven. “Here’s to the crazy ones”, zou Steve Jobs zeggen.

In de videoclip bij het liedje zien we het multitalent zoals altijd gekleed in haar typerende uniforme (danwel androgyne) outfit, naar eigen zeggen een eerbetoon aan haar working class-familie uit Kansas City. Of deze kledingkeuze ook een verwijzing naar haar seksuele geaardheid is, zoals veel mensen beweren, wordt niet duidelijk aangezien de zangeres hier zelf altijd bewust vaag over blijft.

De video zou opgenomen zijn in The Palace of The Dogs Asylum, een fictief gekkenhuis waarin ook Charlie Parker en Jimi Hendrix opgenomen zouden zijn. Volgens sommige doortastende fans is dit een verwijzing naar het Huis van Anubis, de Egyptische god van het begraven en balsemen, met het kenmerkende hoofd van een jakhals. Deze gedachte sluit weer naadloos aan op de thematiek van het Afrofuturisme en is dus helemaal geen vreemde, zeker gezien het feit dat de geniale gekken Hendrix en Parker ook overleden zijn. Het blijft echter gissen, Monáe blijft in haar rol van raadselachtige sfinx.

En dit sluit dan weer perfect aan op het concept dat de zangeres voor zichzelf heeft bedacht. Je mag in haar geval wel spreken over een conceptcarriére zoals David Bowie die in zijn Ziggy Stardust-periode in stand hield. Ze blijft altijd geheimzinnig, ongrijpbaar en dubbelzinnig. Het gespeelde karakter dreigt de originele artiest te verdrijven.

En dan verder

In 2013 volgt het tweede album The Electric Lady met daarop deel 4 en 5 van de Metropolis-saga. Op deze plaat, die als prequel op The ArchAndroid gezien kan worden, werkt de zangeres het karakter van Cindi Mayweather dieper uit en werkt zij samen met Prince, Erykah Badu, Solange en Miguel.

Naar de apotheose die ons met de laatste twee delen van het zevenluik staat te wachten, kunnen we slechts gissen. Misschien tilt de zangeres tijdens haar show op Lowlands een tipje van de sluier op. Wie zal het zeggen?

Illustratie bovenaan: Ruud Brok